Đông y trị xơ gan cổ trướng

Xơ gan là bệnh phổ biến ở Việt Nam. Theo y học cổ truyền, xơ gan cổ trướng do viêm gan, sốt rét, uống rượu, kém dinh dưỡng.

Bệnh được ổn định lâu hay mau phụ thuộc vào chế độ dinh dưỡng, chế độ làm việc và việc phòng tránh các bệnh nhiễm khuẩn, nhiễm độc,…Tuy đã được điều trị ở bệnh viện, nhưng tỷ lệ tử vong khá cao.

Xơ gan thường tiếp theo sau viêm gan mạn tính. Rất khó xác định được lúc nào viêm gan mạn đã chuyển sang xơ gan nếu không theo dõi định kỳ sức khỏe bệnh nhân, và làm các xét nghiệm sinh thiết hoặc soi ổ bụng. Cổ trướng thường được coi là biểu hiện mất bù của xơ gan, tiến triển dần dần. Khi to lên, bệnh nhân mới để ý. Nước cổ trướng màu vàng chanh, còn nước màu đỏ hay hồng là có ý nghĩa xấu: Xơ gan đã ung thư hóa hoặc có tĩnh mạch cửa tăng nhiều, lách to, cứng chắc, có khi đến tận rốn.

Căn cứ vào triệu chứng và phương pháp chữa, các thầy thuốc Đông y chia làm 3 thể bệnh với phép điều trị bệnh gan như sau:

Thể xơ gan do can uất, tỳ hư, can tỳ bất hòa:

Triệu chứng: Sắc mặt sạm tối, đầu choáng, mệt mỏi, ăn kém, đau vùng gan, tức vùng thượng vị, ợ hơi, bụng trướng, đại tiện lỏng, rêu lưỡi mỏng, mạch huyết tê.

Phép chữa như sau:

Bài 1: Khổ qua 12g, thanh bì, rau má 12g, đinh lăng, ý dĩ, hoài sơn, mỗi vị 8g; uất kim, hậu phác, biển đậu, chỉ thực mỗi vị 12g. Sắc với 3 bát bát nước cô đặc còn 1 bát; uống lúc bụng đói, uống ấm.

Bài 2: Chi tử 8g, huỳnh kỳ 10g, bạch phục linh 10g, đại phúc bì 6g, bạch thược 10g, nhân trần 20g, ngũ gia bì 8g, 20g bạch truật, đan sâm 16g, đại phúc bì 6g, đại táo 6g, ý dĩ 16g, cam thảo 6g, sài hồ 10g, gừng khô 6g. Sắc uống như trên, mỗi ngày một thang.

Thể xơ gan do khí trệ huyết ứ:

Triệu chứng: Mạng sườn đau, bụng trướng, người gầy, lách to, môi lưỡi tím, mạch tế. Phép chữa: hành khí hòa ứ.

Bài 1: Nga truật 8g, mẫu lệ 16g, uất kim 8g, quy bản 10g, nga truật 8g, chỉ xác 8g, kê huyết đằng 12g, sinh địa 12g, cỏ nhọ nồi 12g, tam lăng 8g. Sắc uống ấm ngày một thang.

Bài 2: Diên hồ sách 8g, đương quy 8g, xuyên khung 12g, đan sâm 12g, hồng hoa 8g, đào nhân 8g, bạch thược 12g. Sắc uống ngày một thang. Nếu lá lách gan to, thêm mẫu lệ 10g, nga truật 12g, mẫu lệ 10g, mai ba ba 20g, tam lăng 12g.

Bài 3: Nga truật 8g, hồng hoa 8g, đương quy 12g, chỉ xác 8g, đan sâm 22g, tam lăng 8g, nga truật 8g, hương phụ chế 8g, xích thược 12g, đào nhân 12g. Sắc uống ngày một thang.

Thể xơ gan cổ trướng:

Âm hư thấp nhiệt: Thể này thường kèm theo chảy máu. Triệu chứng: Sắc mặt vàng tối, chảy máu cam, chảy máu chân răng, chân phù, hơi sốt hoặc sốt cao, miệng khát, họng khô, lợm giọng, tiểu tiện đỏ, đại tiện táo, chất lưỡi đỏ, ít rêu. Phép chữa: thanh nhiệt, hóa thấp, dưỡng âm, lợi thủy.

Bài 1: Trần bì 6g, thạch hộc 20g, sa sâm 12g, sinh địa 12g, chi tử 8g, trạch tả 12g, bạch mao căn 12g, hậu phác 6g, nhân trần 20g, bán hạ chế 6g, chi tử 8g, xa tiền 12g. Sắc với 3 bát nước, cô đặc còn 1 bát nước. Uống mỗi ngày 1 thang.

Bài 2: Bạch truật 12g, sơn thù 8g, bạch mao căn 20g, trạch tả 8g, đơn bì 8g, phục linh 8g, thục địa 12g, đương quy 8g, địa cốt bì 12g, hoài sơn 12g.

Tỳ thận dương hư: triệu chứng thường là mệt mỏi, ăn kém, bụng trướng, chân phù, tiểu tiện ít, đại tiện lỏng, sợ lạnh, sắc mặt vàng hoặc xanh nhợt, chất lưỡi nhạt hoặc bệu, rêu trắng mỏng, mạch trầm tế. Phép chữa: ôn thận tỳ dương, hành thủy.

Bài 1: Xa tiền tử 12g, nhục quế 4g, chỉ xác 6g, mộc hương 6g, trạch tả12g, ý dĩ 16g, bạch truật 12g, hoài sơn 12g, kê nội kim 4g, phụ tử chế 12g.

Bài 2: Phụ tử chế 12g, xuyên tiêu 6g, hậu phác 6g, phục linh 12g, gừng khô 6g, trạch tả 12g, đại phúc bì 12g, huỳnh kỳ 12g, quế chi 6g.

Những bài thuốc trên chỉ mang tính tham khảo. Việc vận dụng từng bài thuốc còn phụ thuộc vào cơ địa của từng người. Bệnh nhân nên kết hợp hỏi ý kiến bác sỹ và điều trị theo cả phác đồ Tây y.

Nguồn: Nấm lim xanh

Bác sĩ Võ Sơn Nhân Tháng Hai 17th, 2023